OROMOO Post

    Seenaa barreefama afaan oromootiifi shoora dr. Sheek mahammad rashaad By Yinebeb Nigatu - April 7, 2014 (Dr. Abdulsemed Mohammed) Afaan meeshaa walqunnamtiiti; mallattoo eenymmaatiisi. Akeeka barruu tanaatiif meeshaa walqnnamtii tahuu isaa haafuulleeyfannu. Meeshaa walqunnamtii hoggaa jennu moggaalee lama walitti fida; akka riqichaati isaan tajaajila jechuudha. Kanas bifa lamaan jechuunis: dubbiifi katabbiidhaan tajaajiluu dandaya. Dubbiin sagalee ykn qooqa qofaan  gargaaramanii walitti dubbatanii ykn haasawanii hariiroo walhubantiidhaan xumuramtu qabaachuudha. Haaluma kanaan qubee walitti diranii waan katabbii jennuuniin  wal qunnamtii akkasii qabaachuun hindandayama. Afaan kamuu karaalee lameen himaman  kanaan  hawaasa isaa akka tajaajilu shakkiin hinjirtu. Garuu, ar’allee afaannan baay’eetu sadarkaa dubbii qofatti hornagamee hafee jira. Kanneen gara katabbiititti dhawaataan tarkaanfachaa jiranis muraasaa miti. Afaannan sadarkaa afaan dubbii qo...

ODUU GAMMACHIISAA.. Miseensootaa fi hordoftoota fuula Qoraasuma Jaalalaa, haaloota tokko tokoon yeroo dheeraaf gargar citee kan ture tajaajilli fuula keenyaa yeroo gabaabaa booda bifa addaatiin sagantaa isaa fooyyeessee barruu madditti dabalataan tajaajila viidiyoo fi sagaleeniis isiniif dhiheessuuf qophaa'aa jira. Haala gaariin isinilleen akka nu eeggattan jechaa yaada keessanillee akka nuuf qooddan kabajaan isin gaafanna. Fedhii qabaattan taanaan 'Share, like, comment' godhuun fedhii keessan nuuf ibsaa. Galatoomaa! #Qoraasuma_Jaalalaa.

JECHAMOOTA JAALALAA. ∆ Addunyaa kana irratti kan dhalanneef jaalachuufi, ykn jaalalaan jiraachuufi. Jaalalti bu'ura jalqaba lubbuu teenyaati.  Jaalalti goolabbii jireenya keenyaatiis." Benjaamin Desraa'el. ∆ "Nama jaalannu irraa iddoo itti boqonnu gaafa argannu, namoonni nu jaalatan ammoo onnee keenya keessa akka qubatan hayyamnaaf." Seenti Barnaardi ∆ "Ogummaa fi mala jaalalaa beekanii jaalachuu wanti gahaa hin jiru. Waan tokko jaalachuu dhabuu irra garuu osoo hin beeknees tahu jaalachuutu filatama" Wiiliyaam Eelviis Maddi: Fuula Hayyoota Jaalalaa irraa

"WALALOO SHAGGOOYYEE.." Adaree biyyoodhaa keessi laqaa-laqaa, Dhungoon dur jaalalaa tan ammaa maallaqaa, Shammadachaa ooltaa yoo qabaatte saaqa. Karaan duusee dabree shuunaa namaan dhaqaa, Lashaalashoo intalaa nuuraa sirraa baqaa, Dasii dubra oromoo ati anaaf haqaa. Boqolloon qaxarte shimbir qeensa kaayee, Shimbir qooli intalaa leeymaan rabbiin faayee, Burcuqqoo dhiqaadha sanduuqaan si kaayee. Karaan waleensuudha deemsi dhooqa dhooqaa, Callee calaleeyxuu bissii morma dooqaa, Qubbeen kee as laadhu lapheeniin if hooqaa. Abboon gaafa duulaa calanqo cal tayee, Yaa nuura samii dha siif garaan na nayee, Urgaa xiibaa sirraa funyoon koorra bayee. Barana siin fuudhaa yoo marroon na gayee. Saani burreen ciisee dahoo muka ceekaa, Daanyaan dubraa suma arkaattiin si beekaa, Liphii tee agarraan gammadeen sesseeqaa, Kan si kajeeluu mee jirmaaniin deedaqaa. Harraambeen sii bitaa fooxaa ammaa baatee, Kaleessuma joollee duruu dubra taatee, Mi'ooytu akka deeyma...

"Walaloo Shaggooyyee" Raaree meetta bal'oo faradootu dheedaa, Shumbur shanyi intalaa yaa hunde bareeda, Si yaadatin bulee edaafi halgaddaa, Narraan hafin koottu an siifin araadaa.  ==***==***=== Birbirsa habuloo qilleensatu lulaa, Gad bahu si arkuuf ollaa keetin galaa, Jaalalti tun falaa eenyu na sigaala, Tan naf taate sumaa namu qaalaqaala. ===***===***=== Yaa bishaan fal'aana kan dambiyaa yaa'uu, Bissii too qacalee si dhabuun danda'uu, Sagalee tee malee gurri nan dhaga'uu, Jaalala tee duraa an akkam haa ta'uu.  ===***===***=== Eeguu keessan jiraa Boortedhattin deemaa, Hidhiin tee timiraa gororri kee deeyma, As godhu mee boontu wahiin sitti dhaama, Si maalee na haraam dhugaan sitti himaa. ===***===***=== Gabaa jechuun biyya ganda Usmaa'il Abdii, Siin jaaladhe jechuun anumarra gadii,  Dhugaan na jaalattu warra jalaa badii, Edanu naa koottu lubbun rabbii qabdii. ===***===***=== Lagni gabaa guddaa kurati dhaabataa, Qashti...

#ODEEFFANNOO_GAARII Of baruu barbanaan dubbisii Hortee ummata Oromootii Hanga Adem Biyyeetti ===================== Booranii       kaa     Oromoti Oromoon     kaa     xaboti Xaboo          kaa     waaqoti Waaqoo       kaa     dadhiti Dadhiin        kaa     uteeti Uteen           kaa     biteeti Bitee             kaa     waalabuti Waalabuu    kaa      jilichati Jilichi           kaa      daawaroti Dawaroo      kaa      hoofati Hoofaan      kaa      sharati Sharaan       kaa      haadiyati  Haadiyaan   kaa      Rabati...

🌹#Gareewwan_Jechootaa🌹 Afaan Oromoo jechoota kumaata hedduun lakkaa'aman qaba. Kanaaf jechoota walfakkaataan gareedhaan qoqqooduun xiinxalluun ala hundasaa gargaratti xiinxalluun rakkisaadha. Haaluma Kansan Jechoota Afaan Oromoo akkaataa galmaa fi unkaa( context and Form) irratti hundaa'uun gareewwan shanitti qoodamu. 1. Maqaa(noun) 2. Maqibsa(adjectives) 3. Xumuraaf(verb) 4. Xumibsa(adverb) 5. Durduubee(pre and post position) jedhamu. 🌹#Maqaa🌹 Maqaan itti waamama √namaa, √Iddoo, √meeshaa √yaada waan tokkoo fi kkf bakka bu'uun kan ibsuudha. Fkn:1 Caaltuun barattuudha. Jechi 'Caaltuu' jedhu maqaa hima kanaa agarsiisa. 2. Birbirsi muka guddaadha. Jechi 'Birbirsi' jedhu maqaadha. 🌹Gosoota Maqaa🌹 Maqaanis gosoota garagaraa qaba. Haaluma kanaan Maqaa iddoo shanitti addaan hirree ilaaluu dandeenya. a) Maqaa dhuunfaa/matayyaa b) Maqaa gamtaa c) Maqaa dimshaashaa d) Maqaa meeshaa e) maqaa killiyyaa/icciitii jedhamuun qoqqoodamu. 👉Maqaa...

HIRIYAA GANTUU Jaala jiruu Koo Kan guyyaa rakkoo ballinaa Kan Abdii walii boonnu Walgodhannee gaachena Saniitu nagane na laate diinaa Mee akamiin garaan Koo Kanbir na Amana,         Nama kooti ja'ee        Ani yeroo hedduu        Ofirra caalchisee        Kanin isaaf yaadu        If booda deebi'uu        Shira kanatti yaadu        Garaa nama deeyyiisse         Way anii ha baadu, Sobduu ilkaan adiii Hamaa afaan dammaa Wajjiin turan malee Hin beekan ilma namaa Sadoof qananii Osoon baasuu dhimma Halayyaa naf qote tun Ajaa'ibuma. Gocha suukaneessaa Abudoo dhabummaa Narratti raawwatus An hintaane humaa Silaa akka namaatiin Tiyya dhabamaa Galata rabbii Jiruu moonaa Jiruu moonaa Jiruu moonaa --- Mahammad Rashiid

Jechoota gagaarri fi Walaloo ================↓ Namni kaayyoo guddaa- maraataa fakkaata. Yeroo karaa deemus- kophaa dudubbata. Ilkaan isaatiin seeqee- sammuun dhukkubsata. Garaan isa ciinca'ee- madaa kulkulfata. ~~~~ Miilli isa sorooroo- keessa isatuu okkola. Qaamaan as ta'ee- yaadaan gaara oola. Addunyaa naanna'ee- hundumaa xiinxala. Abjuudhaan herreegee- bu'aasaa ilaala. ~~~ Gaddaan facaasee- gammachuun hammachuu. Har'a sakaalamee- boru tarkaanfachuu. Kaayyootu na godhe- akka ani daangaa hin tarre. Har'a qofaaf nyaachuu- garaankoo hin barre. ~~~~ Qorri diilallaa'ees- qaama koo na hubu. Ciniinnadheen obsa- abidda na gubu. Rakkadheera jedhee- harka koo hin laadhu. Natii tole jedhees- kaayyoo koo hin dagadhuu. ~~~~ Abjuu guyyaa keessaa Mul'ata isa boruu Abdii hin kutatiin!! Ormi haa ololuu!!! Jabadhu qeerransoo Kan waaq jedhe hin ooluu!!!!!

IBSA MAQAA/MAQIBSA/Adjective Afaan Oromoo keessatti ibsa maqaa jechuun,maqaa booda galuudhaan kan waa'ee maqichaa kallattii garaagaraan ibsu jechuudha.Jechi tokko maqibsa jedhamuudhaaf jechichi maqaa booda galuudhaan maqicha;halluun,bifaan,amalaan,bakkaan,sadar kaan,lakkoofsaan ,eenyummaadhaafi kan biroon ibsuu yoo danda'edha. Fakkeenyaaf: Galaasaan nama beekaa uummata biratti baay'ee jaallatamudha. Hima kana keessatti jechi "beekaa" jedhu,Galaasaan nama akkamii akka ta'e kan ibsudha. Oromiyaan badhaatuudha. Hima "Oromiyaan badhaatuudha" jedhu keessatti;jechi 'badhaatuudha' jedhu maalummaa oromiyaa kan ibsudha AKAAKUU IBSA MAQAA Maqibsaalee akaakuu garaagaraa Afaan Oromoo keessatti fayyadamna.Mee tokko tokkoon haa ilaallu. √ Maqibsa Amalaa Kunneen jechoota maqaatti aanuun dhufanii amala maqaa sanaa kan ibsanidha. Fknf:Tarreessaan gantuudha. Boonaan odeessaadha. Magarseen dubara callistuudha. kunneen hundi amala maqaalee dura is...

Oromoota Beekkamoo!! Dr Gammachuu Magarsaa-ayyuu seena Afiriikaa Bahaa kan galmee dinqisiisoo addunyarratti galmaa'ee jiru. Amaan Hedatoo - political activist and new singer Dr.sheikh Mohammedrashad Abdulle Abbaa qubee afaan oromoo Sheikh Bakri Sapaloobarreessaa fi hayyuu oromoo Abbabaa Abbishuu - sabboonaa Oromoo fi weellisaa beekkamaa Abbaas Hajii Ganamoo - Pirofeesara Yuunivarsiitii Toroontoo, Barreessaa seenaa waa'ee ummata Arsii barreesse Mootii Abbaa Jifaar II - Jimmaa fi naannoo ( gibee shanan ) bulchaa ture. mootii kumsaa morodaa,bulchaa leeqaa naqamtee ture, Abdiisaa Aagaa - loltuu Xaaliyaaniin lolaa turee fi yeroo Waraana Addunyaa II hoogganaa loltoota paartisaanii Jaarraa Abbaa Gadaa - Hundeessitooota ABO keessaa isa tokko kan ta'ee fi hoogganaa dhaaba 'Adda Oromiyaa Dimokiraasoftuu' Abbaa Magarsaa Badhaasaa Abune Petros gaggeessaa phaaphaasii (bishop) mana amantaa Ortodoksii Tawaahidoo Itoophiyaa fi goota bara Xaaliyaanii Dr. Alii Birraa weel...

Oromoota Beekkamoo!! Dr Gammachuu Magarsaa-ayyuu seena Afiriikaa Bahaa kan galmee dinqisiisoo addunyarratti galmaa'ee jiru. Amaan Hedatoo - political activist and new singer Dr.sheikh Mohammedrashad Abdulle Abbaa qubee afaan oromoo Sheikh Bakri Sapaloobarreessaa fi hayyuu oromoo Abbabaa Abbishuu - sabboonaa Oromoo fi weellisaa beekkamaa Abbaas Hajii Ganamoo - Pirofeesara Yuunivarsiitii Toroontoo, Barreessaa seenaa waa'ee ummata Arsii barreesse Mootii Abbaa Jifaar II - Jimmaa fi naannoo ( gibee shanan ) bulchaa ture. mootii kumsaa morodaa,bulchaa leeqaa naqamtee ture, Abdiisaa Aagaa - loltuu Xaaliyaaniin lolaa turee fi yeroo Waraana Addunyaa II hoogganaa loltoota paartisaanii Jaarraa Abbaa Gadaa - Hundeessitooota ABO keessaa isa tokko kan ta'ee fi hoogganaa dhaaba 'Adda Oromiyaa Dimokiraasoftuu' Abbaa Magarsaa Badhaasaa Abune Petros gaggeessaa phaaphaasii (bishop) mana amantaa Ortodoksii Tawaahidoo Itoophiyaa fi goota bara Xaaliyaanii Dr. Alii Birraa weel...

Finfinnee  (Kutaa 1ffaa)  ===  Finfinneen dachee Oromooti. Handhuura Oromiyaa fi giddu galeessa Oromoo Maccaa fi Tuulamaati. Qe’ee Tufaa Munaa, Qajeelaa Dooyyoo, Abeebee Tufaa, Guddataa Araddoo, Jamoo Dabalee, Soraa Lomee, Galatee Asheetee, Axaalee Jaatanii fi Shubbuu Ejersaafaati.  -  Finfiinneen yeroo teessoo Mootii Minilik taatee tajaajiluu eegalte irraa kaasee hanga har’aattii qonnaan bultoota Oromoo nyaachaa, buqqisaa, aadaa, duudhaa fi eenyuummaa Oromummaa dhabamsiisaa sadarkaa amma irra jirtu irra akka geesse beekamaadha. Kuufaatii Dargii boodas chaartarii yeroo cehumsaa bara 1983-1987 (ALI) tumameen magaalaan Finfinnee akka naannoo of dandeesse tokkootti ክል 14 jedhamtee akka of bulchitu labsamee ture. Waggoota afuriif magaalaan Finfinnee naannoo taatee bulaa turte. Finfinneen yeroo akka naannoo of dandeesseetti bulaa turte labsii daangaa jettee bara 1986 seera baafatte. Labsii baafatte kanaanis daangaan ishee hanga Magaalota Buraayyuu, Laga Xaafoo L...

Eebba Cidhaa Qabattanii aaga qabadhaa Rafaa abjuu qabaadhaa Adeemaa milkii qabaadhaa Miillaan lafa qabadhaa Harkaan Waaqa qabadhaa Coqorsa lo’aa ta’aa Gannaa fi Bona lalisaa Odaa dagaagaa ta’aa Gannaa fi Bona garbaabaa Aannanii fi garaa ta’aa Dhadhaa fi mataa ta’aa Akka biiftuu aanga’aa Akka qorsaa ifaa Cirracha Abbayyaa ta’aa Lakkaa’aan isin hin fixin Madda Walaabuu ta’aa Waraabaan isin hin fixin Jalduu Biikkoo ta’aa Qomaa fi dugdatti baadhaa Goomattuu fi tolfattuun isin hin danda’in Bona ongee baraaraamaa Ganna balaqqee ofkalaa Hamaa fi hamtuu isin irraa haa qabu Kumaatama horaa Kan hortanii wajjin bulaa Walbira oolaa-bulaa Safuu waliif qabaadhaa Eebbi kun eebba gosaatii, Qabatee isin biraa hin hafin Na hoofkalchaa....,,"""__!!!!...A

Eebba Gujii Ee…… Ati Waaqi Ardaa Waaqi Abbaa Ka Me’ee Bokkoo Ka Dibbee Dhugoo Ka Garba Aannoo Waaqi Gujii Gurraachaa ati nuu dhageyi Dhageettu nuu Owwaadhu Ta olii oliitti nu hanqisi Ta gadii gaditti nu hanqisi Ta dallaa lamaanii achumatti nu hanqisi Barri nageya Bariin nageya Jaarsi nageya Jaartiin negeya Ilmi nageya Intalti nageya Ka fuudhu nageya Ta heerumtu nageyaa Uchumti nageya Bobbaan nageya Tissaa uleen nageyaa Elemaa gaadin nageya Ardaan yaa’aa nageya Me’een Bokkoo nageya Duddaa daawwaan nageya Sabbaa Oddoon nageya Gooroon Doolaa nageya Gooroon Oromoo teennaa martinuu nageya Handhurri Oromiyaa Finfinneen nageya. Eebba Maccaa Na oofkalchaa…………………..............................oofkalaa Na oofkalchaa…………...……..........................….oofkalaa Na oofkalchaa………...………...........................…oofkalaa Waaq nagaan bullee nagaan nu oolchi ...............nu oolchi Hamaan gargar nu oolchi ....................................nu oolchi Irraa go...

Eebba Booranaa Ardaan nagaa……….........................................Nagee Bobbaan nagaa....…….................................….Nagee Barri nagaa………...............……......................Nagee Waareen nagaa……….....................................Nagee Waariin nagaa………...........…….....................Nagee Reerii nagaa…………….......….....................…Nagee Dheedi nagaa…………...........…......................Nagee Yaa’iin nagaa……………...................…...........Nagee Kuubiin nagaa……...........................................Nagee Raabi nagaa…………………...........................Nagee Kuusaa goseen nagaa…….....................…….Nagee Ijoolleen Kuuchuu nagaa…..............................Nagee Dirreen nagaa……………...................…...……Nagee Dirree dirri Liiban nagaa…...............................Nagee Liiban Golbaa Diidi nagaa…....................…….Nagee Malbee Golboon nagaa.....…...................…….Nagee Saakuu waasoon nagaa…...............………….Nagee Tulaa salla...

Eebba Tuulamaa Hayyee,Hayyee! Hayyee, Hayyee! Waaqa uumaa Waaqa uumamaa Waaqa Burqaa Haroo Walaabuu Waaqa sagaltama garbaa Waaqa salgan Booranaa Waaqa torban Baarentummaa Waaqa Bokkuu Gurraachaa Waaqa Ciicoo Gurraattii Waaqa Caffee Tumaa Waaqa shanan Gadaa Oromoo Nagayaan nu olchitee nagayaan nu bulchi Nagayaan nu bulchitee nagayaan nu olchii Kan faantii lafaan lolte kan sammuun Waqaan lolte nurraa qabi Irraa-gora nu oolchi Dogoggora nu oolchi, Hamaa nurraa qabi Tolaa nutti qabi, Xiqqaa nuu guddisi Guddaa nu muldhisii/bulchi Waan qabnuun nu bulchi Rooba nagayaa roobi Baraa nagayaan nu basii Gadaan roobaa nagayaa Barri quufaa gabbina

MAKMAASSA  BY MADDAA WALAABUU PRESS Kaayyoon fuula kana MAKMAASSA OROMOO wali yaadachiisuu dha                                             Sareen gadheen yoo diinni dhufee foon tortore itti darbate ni biriifatti                                           Titiisaa jedhanii farsoo hin lagatan                                                                                            Baraa sitti hammate kaa abba kee ajjesee walin nyaadhuu,                           ...