OROMOO Post

"WALALOO SHAGGOOYYEE.." Adaree biyyoodhaa keessi laqaa-laqaa, Dhungoon dur jaalalaa tan ammaa maallaqaa, Shammadachaa ooltaa yoo qabaatte saaqa. Karaan duusee dabree shuunaa namaan dhaqaa, Lashaalashoo intalaa nuuraa sirraa baqaa, Dasii dubra oromoo ati anaaf haqaa. Boqolloon qaxarte shimbir qeensa kaayee, Shimbir qooli intalaa leeymaan rabbiin faayee, Burcuqqoo dhiqaadha sanduuqaan si kaayee. Karaan waleensuudha deemsi dhooqa dhooqaa, Callee calaleeyxuu bissii morma dooqaa, Qubbeen kee as laadhu lapheeniin if hooqaa. Abboon gaafa duulaa calanqo cal tayee, Yaa nuura samii dha siif garaan na nayee, Urgaa xiibaa sirraa funyoon koorra bayee. Barana siin fuudhaa yoo marroon na gayee. Saani burreen ciisee dahoo muka ceekaa, Daanyaan dubraa suma arkaattiin si beekaa, Liphii tee agarraan gammadeen sesseeqaa, Kan si kajeeluu mee jirmaaniin deedaqaa. Harraambeen sii bitaa fooxaa ammaa baatee, Kaleessuma joollee duruu dubra taatee, Mi'ooytu akka deeyma...

"Walaloo Shaggooyyee" Raaree meetta bal'oo faradootu dheedaa, Shumbur shanyi intalaa yaa hunde bareeda, Si yaadatin bulee edaafi halgaddaa, Narraan hafin koottu an siifin araadaa.  ==***==***=== Birbirsa habuloo qilleensatu lulaa, Gad bahu si arkuuf ollaa keetin galaa, Jaalalti tun falaa eenyu na sigaala, Tan naf taate sumaa namu qaalaqaala. ===***===***=== Yaa bishaan fal'aana kan dambiyaa yaa'uu, Bissii too qacalee si dhabuun danda'uu, Sagalee tee malee gurri nan dhaga'uu, Jaalala tee duraa an akkam haa ta'uu.  ===***===***=== Eeguu keessan jiraa Boortedhattin deemaa, Hidhiin tee timiraa gororri kee deeyma, As godhu mee boontu wahiin sitti dhaama, Si maalee na haraam dhugaan sitti himaa. ===***===***=== Gabaa jechuun biyya ganda Usmaa'il Abdii, Siin jaaladhe jechuun anumarra gadii,  Dhugaan na jaalattu warra jalaa badii, Edanu naa koottu lubbun rabbii qabdii. ===***===***=== Lagni gabaa guddaa kurati dhaabataa, Qashti...

#ODEEFFANNOO_GAARII Of baruu barbanaan dubbisii Hortee ummata Oromootii Hanga Adem Biyyeetti ===================== Booranii       kaa     Oromoti Oromoon     kaa     xaboti Xaboo          kaa     waaqoti Waaqoo       kaa     dadhiti Dadhiin        kaa     uteeti Uteen           kaa     biteeti Bitee             kaa     waalabuti Waalabuu    kaa      jilichati Jilichi           kaa      daawaroti Dawaroo      kaa      hoofati Hoofaan      kaa      sharati Sharaan       kaa      haadiyati  Haadiyaan   kaa      Rabati...

🌹#Gareewwan_Jechootaa🌹 Afaan Oromoo jechoota kumaata hedduun lakkaa'aman qaba. Kanaaf jechoota walfakkaataan gareedhaan qoqqooduun xiinxalluun ala hundasaa gargaratti xiinxalluun rakkisaadha. Haaluma Kansan Jechoota Afaan Oromoo akkaataa galmaa fi unkaa( context and Form) irratti hundaa'uun gareewwan shanitti qoodamu. 1. Maqaa(noun) 2. Maqibsa(adjectives) 3. Xumuraaf(verb) 4. Xumibsa(adverb) 5. Durduubee(pre and post position) jedhamu. 🌹#Maqaa🌹 Maqaan itti waamama √namaa, √Iddoo, √meeshaa √yaada waan tokkoo fi kkf bakka bu'uun kan ibsuudha. Fkn:1 Caaltuun barattuudha. Jechi 'Caaltuu' jedhu maqaa hima kanaa agarsiisa. 2. Birbirsi muka guddaadha. Jechi 'Birbirsi' jedhu maqaadha. 🌹Gosoota Maqaa🌹 Maqaanis gosoota garagaraa qaba. Haaluma kanaan Maqaa iddoo shanitti addaan hirree ilaaluu dandeenya. a) Maqaa dhuunfaa/matayyaa b) Maqaa gamtaa c) Maqaa dimshaashaa d) Maqaa meeshaa e) maqaa killiyyaa/icciitii jedhamuun qoqqoodamu. 👉Maqaa...

HIRIYAA GANTUU Jaala jiruu Koo Kan guyyaa rakkoo ballinaa Kan Abdii walii boonnu Walgodhannee gaachena Saniitu nagane na laate diinaa Mee akamiin garaan Koo Kanbir na Amana,         Nama kooti ja'ee        Ani yeroo hedduu        Ofirra caalchisee        Kanin isaaf yaadu        If booda deebi'uu        Shira kanatti yaadu        Garaa nama deeyyiisse         Way anii ha baadu, Sobduu ilkaan adiii Hamaa afaan dammaa Wajjiin turan malee Hin beekan ilma namaa Sadoof qananii Osoon baasuu dhimma Halayyaa naf qote tun Ajaa'ibuma. Gocha suukaneessaa Abudoo dhabummaa Narratti raawwatus An hintaane humaa Silaa akka namaatiin Tiyya dhabamaa Galata rabbii Jiruu moonaa Jiruu moonaa Jiruu moonaa --- Mahammad Rashiid

Jechoota gagaarri fi Walaloo ================↓ Namni kaayyoo guddaa- maraataa fakkaata. Yeroo karaa deemus- kophaa dudubbata. Ilkaan isaatiin seeqee- sammuun dhukkubsata. Garaan isa ciinca'ee- madaa kulkulfata. ~~~~ Miilli isa sorooroo- keessa isatuu okkola. Qaamaan as ta'ee- yaadaan gaara oola. Addunyaa naanna'ee- hundumaa xiinxala. Abjuudhaan herreegee- bu'aasaa ilaala. ~~~ Gaddaan facaasee- gammachuun hammachuu. Har'a sakaalamee- boru tarkaanfachuu. Kaayyootu na godhe- akka ani daangaa hin tarre. Har'a qofaaf nyaachuu- garaankoo hin barre. ~~~~ Qorri diilallaa'ees- qaama koo na hubu. Ciniinnadheen obsa- abidda na gubu. Rakkadheera jedhee- harka koo hin laadhu. Natii tole jedhees- kaayyoo koo hin dagadhuu. ~~~~ Abjuu guyyaa keessaa Mul'ata isa boruu Abdii hin kutatiin!! Ormi haa ololuu!!! Jabadhu qeerransoo Kan waaq jedhe hin ooluu!!!!!

IBSA MAQAA/MAQIBSA/Adjective Afaan Oromoo keessatti ibsa maqaa jechuun,maqaa booda galuudhaan kan waa'ee maqichaa kallattii garaagaraan ibsu jechuudha.Jechi tokko maqibsa jedhamuudhaaf jechichi maqaa booda galuudhaan maqicha;halluun,bifaan,amalaan,bakkaan,sadar kaan,lakkoofsaan ,eenyummaadhaafi kan biroon ibsuu yoo danda'edha. Fakkeenyaaf: Galaasaan nama beekaa uummata biratti baay'ee jaallatamudha. Hima kana keessatti jechi "beekaa" jedhu,Galaasaan nama akkamii akka ta'e kan ibsudha. Oromiyaan badhaatuudha. Hima "Oromiyaan badhaatuudha" jedhu keessatti;jechi 'badhaatuudha' jedhu maalummaa oromiyaa kan ibsudha AKAAKUU IBSA MAQAA Maqibsaalee akaakuu garaagaraa Afaan Oromoo keessatti fayyadamna.Mee tokko tokkoon haa ilaallu. √ Maqibsa Amalaa Kunneen jechoota maqaatti aanuun dhufanii amala maqaa sanaa kan ibsanidha. Fknf:Tarreessaan gantuudha. Boonaan odeessaadha. Magarseen dubara callistuudha. kunneen hundi amala maqaalee dura is...